takab's blog

امام صادق(ع) فرمود: هر کس چهل صبح دعای عهد را بخواند، از یاوران قائم ما باشد و اگر پیش از ظهور آن حضرت بمیرد، خداوند او را از قبر بیرون آورد که در خدمت آن جناب باشد و حق تعالی به ازای هر کلمه، هزار حسنه به او دهد. به گزارش فرهنگ نیوز ، «رجعت» از عقاید عمومی و قدیمی است که در ملل مختلف جهان، میان همه اقوام و مذاهب شرق و غرب قبل از اسلام - چه در ادیان آسمانی و چه در ادیان دیگر- وجود داشته و کم و بیش هنوز وجود دارد، اگر چه در پاره‌ای از مذاهب، تأکید بیشتری روی آن شده است. از آنجایی که در عصر ائمه(ع) خفقان و ظلم حاکمان وقت به حدی بود که آن بزرگواران، معارف دینی و عقاید اسلامی را در لابه‌لای ادعیه و زیارت‌نامه‌ها به شیعیان و پیروان خود انتقال می‌دادند، از جمله این معارف، مسأله رجعت است که در دعاها و زیارت‌نامه‌ها به آن پرداخته شده است، به همین منظور در ادامه جایگاه رجعت در ادعیه و زیارات از کتاب «رجعت در عصر ظهور» تألیف محمدعظیم محسنی دایکندی می‌آید: *دعای عهد از دعاهای مشهوری که خواندن آن در عصر غیبت ولی عصر (ع) تأکید شده دعای عهد است، روایتی از امام صادق(ع) نقل شده است که آن حضرت فرمود: هر کس چهل صبح این دعا را بخواند، از یاوران قائم ما باشد و اگر پیش از ظهور آن حضرت بمیرد، خداوند او را از قبر بیرون آورد که در خدمت آن جناب باشد و حق تعالی به ازای هر کلمه، هزار حسنه به او دهد و هزار گناه از او ببخشد. از این روایت، به روشنی رجعت و بازگشت به دنیا در زمان ظهور حضرت قائم(عج) استفاده می‌شود، همچنین در خود این دعا، به رجعت تصریح شده است، در فرازی از آن، یک مؤمن مشتاق دیدار چنین دعا می‌کند: «اللّـهُمَّ اِنْ حالَ بَیْنی وَبَیْنَهُ الْمَوْتُ الَّذی جَعَلْتَهُ عَلى عِبادِکَ حَتْماً مَقْضِیّاً فَاَخْرِجْنی مِنْ قَبْری، مُؤْتَزِراً کَفَنى، شاهِراً‌ سَیْفی، مُجَرِّداً قَناتی، مُلَبِّیاً دَعْوَةَ الدّاعی فِی الْحاضِرِ وَ الْبادی» خداوندا! اگر مرگ بین من و مولایم حایل شد، مرا از قبرم بیرون آور، در حالی که کفن خود را به کمر بسته باشم و با شمشیر کشیده و نیزه افراشته دعوت داعی حق را اجابت کنم؛ در هر جا که باشم، چه در شهر و یا در قریه‌ها. همان گونه که در جملات اخیر ملاحظه می‌شود، دعا کننده از خداوند می‌خواهد، اگر قبل از ظهور حضرت مهدی(عج) مرگ، او را در بر گرفت و از فیض دیدارش محروم شد، خداوند در هنگام ظهور، او را زنده کند تا در رکاب آن حضرت با دشمنان خدا مبارزه کند و پیروزی اسلام و خواری دشمنان را ببیند و این، یکی از اهداف رجعت است. * زیارت جامعه کبیره یکی از جامع‌ترین و پر محتواترین زیارت‌های ائمه(ع) زیارت جامعه کبیره است. این زیارت، از امام هادی(ع) با اسناد معتبر در کتاب‌های معتبر مانند «من لایحضره الفقیه» و «عیون اخبار الرضا» نوشته مرحوم شیخ صدوق و «تهذیب» شیخ طوسی و … روایت شده است، این زیارت، معارف فراوانی را در بر دارد و می‌توان گفت یکی از بهترین منابع شناخت مقامات و فضایل اهل بیت است. علامه مجلسی درباره آن می‌نویسد: زیارت جامعه کبیره، از نظر سند صحیح‌ترین زیارت‌ها و از نظر مورد، گسترده‌ترین و از جهت لفظ، فصیح‌ترین و از جنبه معنا، بلیغ‌ترین و از نظر جایگاه برترین زیارت‌هاست. در چند فراز از این زیارت، به مسأله «رجعت» تصریح شده است که آن موارد را می‌آوریم: «مُؤْمِنٌ بِاِیابِکُمْ، مُصَدِّقٌ بِرَجْعَتِکُمْ، مُنْتَظِرٌ لاِمْرِکُمْ، مُرْتَقِبٌ لِدَوْلَتِکُمْ، آخِذٌ بِقَوْلِکُمْ،عامِلٌ بِاَمْرِکُمْ، مُسْتَجیرٌ بِکُمْ، زآئِرٌ لَکُمْ، لائِذٌ عآئِذٌ بِقُبُورِکُمْ، …. وَنُصْرَتى لَکُمْ مُعَدَّةٌ، حَتّى یُحْیِىَ اللهُ تَعالى دینَهُ بِکُمْ، وَیَرُدَّکُمْ فى اَیّامِهِ، یُظْهِرَکُمْ لِعَدْلِهِ، وَیُمَکِّنَکُمْ فى اَرْضِهِ، فَمَعَکُمْ مَعَکُمْ لامَعَ غَیْرِکُمْ ….. فَثَبَّتَنِىَ اللهُ اَبَداً ما حَییتُ عَلى مُوالاتِکُمْ وَمَحَبَّتِکُمْ وَدینِکُمْ، وَوَفَّقَنى لِطاعَتِکُمْ، وَرَزَقَنى شَفاعَتَکُمْ، وَجَعَلَنى مِنْ خِیارِ مَوالیکُمُ، اَلتّابِعینَ لِما دَعَوْتُمْ اِلَیْهِ، وَجَعَلَنى مِمَّنْ یَقْتَصُّ آثارَکُمْ، وَیَسْلُ…. سَبیلَکُمْ، وَیَهْتَدى بِهُدیکُمْ، وَیُحْشَرُ فى زُمْرَتِکُمْ، وَیُکَرُّ فى رَجْعَتِکُمْ ….» من معتقد به رجعت شما و تصدیق کننده بازگشت شما، منتظر امر شما و منتظر دولت شما هستم. نیرویم آماده یاری شما است تا وقتی که خدا دینش را به سمت شما زنده کند و در روزهای موعود خویش، شما را برگرداند و برای گسترش عدلش شما را ظاهر کند و در زمین، قدرتتان دهد … خدا همیشه مرا به دوستی شما ثابت دارد و از آن‌ها قرار دهد که از شما پیروی می‌کنند، در راهتان می‌روند، به نور هدایتتان رهبری می‌شوند در زمره‌تان محشور می‌شوند، در رجعتتان باز می‌گردند، در دولتان حکومت می‌کنند، در زمان راحت و عافیتتان شرف می‌یابند، در روزگارتان قدرتمند می‌شوند و فردا چشمشان به جمالتان روشن می‌شود. *زیارت مطلقه امام حسین(ع) از دیگر زیارت‌هایی که بسیار به آن سفارش شده، زیارت اربعین می‌باشد که از امام صادق(ع) نقل شده است. البته این جملات، در زیارت امام حسین(ع) در روز عرفه و نیز در زیارت اربعین آن حضرت (ع) عیناً ذکر شده است: «اَنّى بِکُمْ مُؤْمِنٌ وَبِاِیابِکُمْ مُوقِنٌ»، همانا من به شما و به برگشت شما معتقد هستم. همچنین می‌خوانیم: «انّی من المؤمنین برجعتکم»، همانا من از مؤمنان به رجعت شما هستم. *دعای روز دحوالارض در این دعا آمده است: «وَابْعَثْنَا فِی کَرَّتِهِ حَتَّى نَکُونَ فِی زَمَانِهِ مِنْ أَعْوَانِهِ»، ما را در برگشتش برانگیز، تا در زمان او از یارانش باشیم. *زیارت آل یس زیارت آل یس، از دیگر زیارت‌هایی است که باید مورد اهتمام و توجه شیعیان باشد، این زیارت، در عین کوتاه بودن، مطالب مهمی همچون توجه به امام زمان(عج) و عقایدی که شیعه باید به آن‌ها اقرار داشته باشد، دارد. در قسمتی از این زیارت آمده است: «… وَاَشهَدُ اَنَّکَ حُجَّةُ الله أنتُم الاوَّلُ وَالاخِر وَأنَّ رَجعَتَکُم حَقٌّ لا رَیبَ فیها یَومَ لایَنفَعُ نَفساً ایمانُها لَم‌تَکُن آمَنَت مِن قَبل اَو کَسَبَت فی ایمانِها خَیراً وَأنَّ الْمَوتَ حَقّ وَأنَّ ناکِراً وَنکیراَ حَقّ وَاَشْهَدُ اَنَّ النَّشرَ حَقّ وَالبَعثَ حَقّ وَاَن الصِّراطَ حَقّ …» شهادت می‌دهم که تو حجت خدایی، شما -اهل بیت(ع)- اول و آخر هستید و همانا رجعت و بازگشت شما حق است، در روزی که ایمان آوردن افرادی که قبلاً ایمان نیاورده‌اند، سودی نمی‌بخشد و یا در ایمانشان عمل نیکی انجام نداده‌اند و همانا مرگ حق است و پرسش نکیر و منکر حق است و شهادت می‌دهم که نشر و برانگیختن، حق است و صراط و مرصاد، حق است و ترازوی اعمال و حشر در قیامت، حق است و حساب حق است و بهشت و دوزخ، حق است و وعده و وعیدهای درباره آن دو، حق است …. *زیارت حضرت ابوالفضل(ع) در فرازی از زیارتنامه می‌خوانیم: «اَنّى بِکُمْ مُؤْمِنٌ وَبِاِیابِکُمْ مُوقِنین»، همانا من به شما مؤمن هستم و به بازگشتتان یقین دارم. همچنین به نقل از کتاب «مصباح الزائر» روایتی از امام صادق(ع) نقل شده است: هر کس می‌خواهد پیامبر(ص) و امامان را از دور زیارت کند، باید بگوید: … من از معتقدان به فضل شما و معترف به رجعت شما هستم، هیچ قدرتی را برای خدا انکار نمی‌کنم و واقع شدن چیزی جز آنچه خداوند بخواهد، به گمانم خطور نمی‌کند. *زیارت امام زمان (عج) این زیارت از محمد بن عبدالله بن جعفر حمیری نقل شده که امام عصر(عج) بعد از پاسخ به پرسش‌هایی که از آن حضرت شده بود، بیان فرموده است. در بخش‌هایی از آن می‌خوانیم: «أنتم الاوّل والآخر، وإنّ رجعتکم لا شکّ فیها یوم لا ینفع نفساً إیمانها لم تکن آمنت من قبل أو کسبت فی إیمانها خیراً»، شمایید اول و آخر، شهادت می‌دهم که رجعتتان حق است و در آن، هیچ شک و شبهه‌ای نیست؛ همان روزی که اگر کسی از قبل ایمان نیاورده باشد، یا در ایمانش خیری کسب نکرده باشد، ایمان آن روز، او را نفعی ندهد. از مجموع ادعیه و زیارات وارده، چنین استفاده می‌شود که رجعت، نزد ائمه(ع) امری مسلم و قطعی بوده است و آنان، این امر مهم را توسط دعاها و زیارت‌ها، در موارد مختلف، به پیروان خود انتقال می‌دادند. نکته‌ای که قابل ذکر است اینکه مرحوم حر عاملی پس از ذکر روایات، ادعیه و زیارتنامه‌ها، فراوانی آن‌ها را در رابطه با رجعت، بیش از تواتر معنوی می‌داند، سپس می‌گوید: در هیچ مسأله‌ای راجع به اصول یا فروع دین، در مقایسه با رجعت، به اندازه آن آیه و خبر وارد نشده است.

نشانه‌های ظهور، از جذاب‌ترین و پرطرفدارترین و درعین‌حال از آسیب‌پذیرترین بخش‌های معارف مهدوی است. اختصاص بخش عمده‌ای از روایات مهدویت به این موضوع، بهترین گواه بر این مسئله است. این جذابیت از سویی باعث افزایش اقبال عمومی به این مسئله و درنتیجه اصل اندیشه مهدویت می‌شود، اما از سوی دیگر، افزون بر ایجاد زمینه برای ورود خرافات، طمع شیادان و مدعیان دروغین را برای جعل و تحریف روایات، دو چندان می‌کند. ازاین‌رو، نظر به فقدان پژوهش‌های مستند در این زمینه، شایسته است با انجام تحقیقات مبتنی بر اصول و قواعد فهم حدیث و با جداسازی مطالب مستند از غیر مستند، علاوه بر پالایش معارف مهدویت از خرافات، زمینه‌های سوءاستفاده از این موضوع از میان برداشته شود. در این سلسله مقالات، کوشیده خواهد شد تا ابعاد مختلف قیام یمانی که از نشانه‌های حتمی ظهور امام مهدی است، به‌صورت مستند، بررسی شود. مکان قیام یمانی در مقاله اول، بعد از ذکر نشانه‌های حتمی ظهور، به معرفی یمانی، اقوال مختلف در فاصله بین قیام یمانی و ظهور امام عصر، و وظایف شیعیان هنگام قیام یمانی، پرداخته شد. در مقاله دوم، به نام، نسب، مذهب یمانی اشاره شد. درمقاله سوم از سلسله مقالات معرفی نشانه‌های حتمی ظهور، به زمان قیام یمانی، و معنای همزمانی خروج یمانی و سفیانی، پرداخته شد. در این بخش و مقاله چهارم، به مکان قیام یمانی و بیان دیدگاه مشهور، خواهیم پرداخت. کشور یمن، مکان خروج یمانی روایات متعددی، مکان قیام یمانی و محل پیدایش جنبش او را از منطقه یمن، دانسته‌اند. از جمله امام باقر علیه‌السلام در پاسخ این سؤال که قائم، چه زمانی قیام می‌کنند، فرمودند: … و خروجُ السفیانیِّ من الشامِ والیمانیِّ من الیمن و خسفٌ بالبیداءِ. [1] … هنگام خروج سفیانی از شام و خروج یمانی از یمن و فرو رفتن [سپاه سفیانی] در سرزمین بیداء. همچنین مشابه این حدیث، از امام صادق علیه‌السلام نیز روایت شده است. ایشان، در حدیث دیگری فرموده‌اند: و خروجُ الیمانیِّ من الیمنِ مع الرایاتِ البیضِ. [2] قیام یمانی از یمن همراه با پرچم‌های سفید خواهد بود. در کتاب کمال الدین به تصحیح مرحوم غفاری نیز حدیثی از امام باقر علیه‌السلام به این صورت نقل شده است: … و إن من علاماتِ خروجِه خروجُ السفیانیِّ من الشام و خروجُ الیمانیِّ [من الیمن] و منادٍ ینادی مِن السماءِ. [3] … و از نشانه‌های خروج امام مهدی علیه‌السلام خروج سفیانی از شام و خروج یمانی [از یمن] و ندا دهنده‌ای است که از آسمان ندا می‌دهد. روایت دیگری که احتمالاً مضمون یاد شده را تأیید می‌کند، این حدیث امام باقر علیه‌السلام است: … و خروجُ رجلٍ من وُلد عَمّی زیدٍ بالیمنِ. [4] … و قیام مردی از خاندان عمویم زید در یمن. آن حضرت در حدیث دیگری فرموده‌اند: … ثم یسیرُ الیهم منصورُ الیمانیُّ من صنعاءَ بجنودِه. [5] … سپس منصور یمانی همراه سپاهیانش به سوی آنها روانه می‎شود. حتی در برخی از احادیث اهل سنت، به اطاعت اهل یمن از امام مهدی علیه‌السلام، اشاره شده است. ابن طاووس در کتاب التشریف بالمنن به نقل از منابع حدیثی اهل سنت، چنین نقل می کند: … وَ أَهْلُ الْیمَنِ حَتَّى یأْتُونَهُ فَیبَایعُونَهُ بَینَ الرُّكْنِ وَ الْمَقَام‏ … . [6] … اهالی یمن به سوی حضرت مهدی می شتابند و بین رکن و مقام در مکه و کنار خانه خدا، با ایشان، بیعت می کنند … . … وَ یطِیعُهُ أَهْلُ الْیمَنِ، وَ تُقْبِلُ الْجُیوشُ أَمَامَهُ مِنَ الْیمَنِ … . [7] … و اهالی یمن از ایشان (حضرت مهدی) اطاعت می‌کنند. سپاهیان یمن، پیشاپیش او حرکت می‌کنند … علاوه بر روایات فوق الذکر، حدیث دیگری از امام صادق علیه‌السلام، که بالتضمن، اشاره به خروج یمانی از یمن، دارد، بنظر میرسد، نیز موید بسیار خوبی برای این دیدگاه مشهور است که خروج یمانی، از منطقه یمن، خواهد بود. متن حدیث به نقل الامالی شیخ طوسی، چنین نقل شده است: … الیمانیُّ یَتوالی علیاً و هذا یَبرَأُ منه. [8] … یمانی از محبّان و پیروان حضرت علی است ولی این شخص از امام علی برائت می‌جوید. داستان از این ماجرا بوده است که شخصی از خوارج، به نام عبدالله بن یحیی الحضرمی، در زمان امام صادق علیه‌السلام، از یمن، قیام کرد و به “طالب الحق"، شهرت یافت. برخی از شیعیان، تصور کردند که این شخص، همان یمانی، است. اما امام صادق علیه‌السلام با بیان اینکه یمانی، دوستدار و پیرو امام علی علیه‌السلام است و مذهب وی، شیعه است، با این توهم و تصور اشتباه، مقابله کردند. بنابراین، در نزد اصحاب و شیعیان، قیام یمانی از کشور یمن، مسلم و ثابت، بوده است. و در"عصر صدور” روایات، تبادر و ارتکاز اصحاب در زمان ائمه، یمنی بودن یمانی، ثایت و قطعی بوده و تنها در تعیین مصداق و بقیه ویژگی‌ها، شک و تردید داشته‌اند که امام صادق علیه‌السلام، هم با تعیین این شاخص مهم که مذهب یمانی، مذهب شیعه است، شناخت واقعی و بیشتر یمانی را، رسمیت بخشیدند. همچنین در روایات اهل سنت، سعی در انکار یمنی بودن یمانی و قریشی جلوه دادن وی، مطرح بوده است. زیرا قریش، خوف و ترس این را داشته است که سیادت و ریاست قریش (عدنانی ها)، توسط یمانی و قحطانی (اعراب یمنی)، خدشه‌دار شود. از اینرو برخی از روایان اهل سنت و طرفدار قریش، سعی در انکار یمنی بودن یمانی، داشته اند. [9] علاوه بر اینها، در روایتی، محل قیام شخصی که چشمان سفیانی را از کاسه در می‌آورد، از صنعاء در یمن، معرفی شده است. از امام صادق علیه‌السلام روایت شده است: أنّی یخرج ذلک و لمّایخرج کاسرِ عَینَیه بصنعاء. [10] کجا و چگونه سفیانی خروج می‌کند در صورتی که آن کس که چشم او را از کاسه در می‌آورد، هنوز از صنعا خروج نکرده است. همان‌طور که گذشت، شخصیت یاد شده به قرینه سایر روایاتی که از هم‌زمانی و درگیری یمانی با سفیانی یاد کرده‌اند، همان یمانی است. علاوه بر آن، برای تأیید این موضوع می‌توان از روایاتی که در منابع اهل سنّت آمده و به خروج قحطانی از یمن تصریح کرده اند، نیز به عنوان موید، در مکان خروج و قیام یمانی، بهره برد. بنابراین، در مجموع، بنظر میرسد، خروج و قیام یمانی، از کشور یمن، صحیح باشد و ایفای نقش یمانی، در کشور عراق، که مورد ادعای پیروان “احمد الحسن بصری"، می باشد، تصور اشتباهی می باشد. البته در برخی روایات دیگر، در خصوص موقعیت جغرافیایی قیام یمانی، علاوه بر صنعاء، به شهرهایی هم‌چون: عدن، كنده و منطقه ابین، نیز اشاره رفته است؛ البته روایات صنعاء، مستفیض بوده، از طریق شیعه و سنّی نقل شده است. [11] گفته می‌شود، شاید منظور از نام‌های مختلف برای نقطه آغازین قیام، همانا تحدید پایتخت قیام (منطقه یمن)، باشد چنان‌كه از ایران نیز با نام‌هایی همچون خراسان، قم، طالقان و… یاد شده است، که همگی اشاره به منطقه ایران دارند امّا بیشتر این روایات بر خراسان و قم، متمركز است. بنابراین، برخی از نویسندگان بر این باورند که واژه «یمانی» به تنهایی علاوه بر دلالت بر انتساب این شخصیت به یمن، بر آغاز جنبش او از یمن نیز، دلالت می‌کند. لذا هم‌چنان‌که بر اساس متفاهم عرفی قیام خراسانی به معنای قیام شخصی خراسانی از ایران است، قیام یمانی نیز به معنای قیام مردی یمنی از یمن است. [12] به تعبیر دیگر، اطلاق واژه یمانی به شخصیت مورد نظر صرفاً بیان تابعیت او نیست بلکه محل قیام او نیز هست. بر این اساس، از تمامی روایاتی که بر قیام یمانی دلالت داشتند، می‌توان به شروع قیام یمانی، از یمن نیز پی برد. [13] این دیدگاه اکثریت و مشهور، که خروج یمانی را از یمن، معرفی می‌کند، به تنها روایتی که به درگیری یمانی با سفیانی در عراق و کوفه، اشاره دارد، به دیده شک و تردید می‌نگرند و جنگ یمانی به همراه خراسانی با سفیانی در عراق و کوفه را به دلیل ضعف سند، و تعارض با سایر روایات متعدد دیگر، معتبر نمی‌داند. [14] دیدگاه اکثریت و مشهور، معتقد است، بعد از شهادت نفس زکیه در مکه،- که توسط عوامل حکومت بنی فلان در حجاز (عربستان)، به شهادت میرسد- لشکر یمانی، از یمن به سمت حجاز (عربستان)، حرکت می‌کند. بنابراین ایفای نقش نظامی لشکر یمانی در کشور عراق، بسیار بعید است. و آنچه از روایات استفاده می‌شود، صرفا جنگ یمانی با سفیانی، بدون تعیین منطقه درگیری، ثابت است و نمیتوان به درگیری یمانی با سفیانی، در عراق، قاطعانه نظر داد. والله العالم. کشور عراق، مکان خروج یمانی در مقابل قول مشهور، که به خروج یمانی از یمن و صنعاء اعتقاد دارند، دیدگاه نادر و شاذ هم، به خروج یمانی از کشور عراق، اعتقاد دارد. و چنین استدلال می‌کنند: روایات شیعه، برای یمانی، تنها عملیات جنگی و درگیری با سفیانی در کوفه و کشور عراق را گزارش کرده اند. از طرفی اگر یمانی از کشور یمن باشد، چگونه می تواند از کشور وسیعی همچون کشور حجاز (عربستان) عبور کند و به عراق و کوفه برسد؟ مضاف بر اینکه نظام ناصبی و دشمن اهل بیت تا آخرین روزهای منتهی به قیام حضرت در کشور عربستان، دوام دارد، هر چند حکومت شان، متزلزل شده است. شاهد بر این قضیه، اینکه، نفس زکیه تنها 15 روز مانده به ظهور، در مکه به دست عوامل همین حکومت ناصبی حجاز و کشور عربستان، به قتل می‌رسد. و همانطور که میدانید، نفس زکیه به عنوان آخرین علامت ظهور، و بعد از قیام یمانی، می‌باشد. پس نشان میدهد که نظام ناصبی و دشمن اهل بیت در عربستان، تا روزهای آخر ظهور و قیام امام، دوام دارد. هر چند که حکومت شان متزلزل شده است. در حدیثی از امام علی علیه‌السلام، موضوع شهادت نفس زکیه در مکه و در کنار کعبه، توسط نظامیان حکومت بنی فلان در عربستان، چنین نقل شده است: الا اخبرکم بآخر ملک بنی فلان؟ قلنا: بلییا امیرالمؤمنین، قال قتل نفس حرام، فییوم حرام، فی بلد حرام عن قوم من قریش و الذی حلق الحبه، و برأ النسمه ما لهم ملک بعده غیر خمس عشره لیله…. [15] آیا شما را از زمان به پایان رسیدن سلطنت خاندان بنی فلان خبر ندهم؟ گفتیم: آری ای امیر مؤمنان؛ حضرت فرمودند: هنگام کشته شدن شخصی بی‌گناه در روز حرام در ماه حرام از خاندان قریش. قسم به آن‌که دانه را شکافت و آدمی را آفرید، پس از آن، بیش از پانزده شب حکومتشان طول نخواهد کشید… . در این روایت، به شهادت نفس زکیه از نشانه‌های حتمی ظهور، توسط نظامیان حکومت بنی فلان، در بلد حرام (مکه)، در ۲۵ ذی الحجه، ۱۵روز قبل از ظهور و قیام علنی امام مهدی علیه‌السلام (در عاشورا ماه محرم)، اشاره شده است. همچنین در این روایت، امام علی علیه‌السلام، صراحتا به پایان ملک بنی فلان و نابودی سلطنت خانوادگی بعد از به شهادت رساندن نفس زکیه در کشور حجاز (عربستان) و شهر مکه، اشاره کرده است. حال با این توصیف که عربستان و لشکر نظامی بنی فلان تا آخرین روزهای قبل از ظهور، در حکومت حجاز، حضور دارند؛ پس چگونه است حال لشکر یمانی که طبق روایتی، با لشکر هفتاد هزار نفری، برای عبور از کشور وسیع حجاز و رسیدن به کشور عراق؟ آیا نظام ناصبی عربستان، اجازه خواهد داد؟ در حالیکه همانطور که ذکر شد، نظامیان حکومت بنی فلان در حجاز، نفس زکیه را به شهادت می رسانند. پس در آستانه ظهور امام عصر(عج)، مرزهای عراق، از سمت غرب، در اشغال سفیانی و از سمت جنوب در اختیار نظام ناصبی و دشمن اهل بیت در کشور عربستان است. و چگونه لشکر یمانی، می تواند از یمن، و با عبور از عربستان، وارد عراق شود؟ مضاف بر اینکه، در روایات اهل بیت، اشاره ای و یا تصریحی به حضور یمانی در حجاز برای کمک و تسهیل در امر ظهور حضرت، نشده است. [16] موید این دیدگاه، در روایتی “مرسله"، از امام علی علیه‌السلام، نیز نقل شده است که بعد از جرائم سفیانی در کوفه و نجف، و عبور از خطوط قرمز شیعیان، سپاه خراسانی و یمانی، به سفیانی، حمله ور می‌شوند: … فَبَيْنَمَا هُمْ عَلَى ذَلِكَ إِذْ أَقْبَلَتْ خَيْلُ الْيَمَانِيِّ وَ الْخُرَاسَانِي‏ … . [17] … و در این حین (بعد از حمله سفیانی به کوفه و نجف)، سپاه یمانی و خراسانی، حمله ور می‌شوند … . طبق این روایت، یمانی، از عراق خروج خواهد کرد. اما ممکن است اصلیت وی، از یمن باشد. اعتقاد به خروج یمانی از عراق، با انبوه احادیث شیعه، تعارض دارد چون این دیدگاه معتقد است که یمانی از عراق خروج خواهد کرد، روایت‌های مختلف و متعدد دیگر که خروج یمانی را از صنعاء و یمن، معرفی کرده‌اند، را به گونه ایی تاویل و تفسیر می‌کنند و یا اینکه این روایات متعدد را دچار ضعف سند و عدم حجیت منبع، می‌دانند. [18] که البته پذیرش این قول، و خروج یمانی از عراق، به دلیل مخالفت با دیدگاه مشهور و تعارض با روایات متعدد دیگر، ناممکن است. به هر حال، آنچه مهم است صرفنظر از انتخاب یکی از این دو دیدگاه، جنگ یمانی با سفیانی، ثابت است، صرفنظر از اینکه یمانی از یمن می‌باشد و یا عراق. و اما منطقه و جبهه ‌درگیری میان سفیانی و یمانی، کجا می باشد؟ بنظر می‌رسد با قبول دیدگاه مشهور، منطقه درگیری یمانی با سفیانی، مناطق شام (سوریه) و یمن، هستند. زیرا هر یك از این دو منطقه، دارای موقعیت جغرافیایی و لجستیكی خاصّی هستند. منطقه شام و سوریه، طبق احادیث، محلّ تجمع گروه‌های تندرو و ضدّ اهلبیت به رهبری سفیانی، است. جدا از این، یهودیان نیز نزدیك آنجا هستند و در تحركات سفیانی، بی‌تأثیر نیستند. و منطقه یمن، نیز به عنوان ذخیره الهی، دور از مناطق و تجمع دشمنان اهل بیت، محلی برای پیشروی نیروهای شیعه برای رسیدن به مکه و یاری امام عصر(عج)، می باشد.

پيروزى و غلبه حضرت مهدى(عج) و تشكيل حكومت جهانى، ممكن است به طور اعجاز و خرق عادت انجام يابد و ممكن است با فراهم شدن اسباب و علل ظاهرى باشد و ممكن است به هر دو نوع واقع شود ؛ چنان كه پيشرفت و غلبه پيامبر اكرم و قواى اسلام بر هر دو نوع بود. بر اين اساس مؤلفه ها و عوامل زير در پيروزى سريع و قاطع آن حضرت نقش دارد: يك. ناگهانى بودن قيام حضرت مهدى(عج) زمانى ظهور مى كند كه دشمن در غفلت و بى خبرى قرار دارد و با قيام ناگهانى ايشان (بغته)، غافلگير شده و پيروزى هاى سريعى به دست خواهد آورد. در توقيع شريف حضرت آمده است: «پس همانا امر ما به طور ناگهانى خواهد بود»[1]. دو. اصلاح سريع كارها با امدادهاى غيبى طبق روايات خداوند، حجت خود را در قيام بزرگ و شكوهمندش يارى مى دهد و با انواع امدادهاى غيبى، پيروزى او را آسان و كارهايش را سريع اصلاح مى كند. و رسول خدا (صلی الله علیه وآله)  مى فرمايد: «مهدى از ما اهل بيت است خداوند (امر) او را در يك شب اصلاح مى كند»[2]. موارد امدادهاى غيبى خداوند عبارت است از: 2.1. ايجاد ترس در دل دشمنان حضرت مهدى(عج) يارى شده با ترس (مؤيد بالرعب) است ؛ يعنى خداوند چنان رعب و ترس او را در دل دشمنان مى اندازد كه قدرت هر عكس العمل شديد و سفاكانه را از آنها سلب مى كند، حتى ترس از سپاهيان آن حضرت، يك ماه جلوتر از حركت آنها بر دشمن حاكم مى شود. امام صادق (علیه السلام) مى فرمايد: «خداوند… مهدى را به سه لشكر تأييد مى كند… و رعب (يويده ثلاثه اجناد… الرعب)»[3]. 2.2. يارى شده با فرشتگان از جمله تأييدات و امدادهاى غيبى الهى، كمك فرستادن ملائك براى يارى امام مهدى(عج) و جهاد آنان همراه با حضرت است. در روايتى آمده است: «خداوند او را به سه هزار ملائكه يارى خواهد كرد…»، «هنگامى كه قائم آل محمد ظهور نمايد، خداوند او را به وسيله گروه هاى فرشتگان نشاندار، پياپى، فرود آورده شده و مقرب (بالملائكه المسومين و المردفين و المنزلين و الكروبين) يارى خواهد كرد. جبرئيل، فرشته امين وحى، پيشاپيش آن حضرت و ميكائيل سمت راست و اسرافيل سمت چپ او خواهد بود. ترس و رعب به مسافت يك ماه، پيشاپيش و سمت راست و طرف چپش حركت خواهد كرد و فرشتگان مقرب در كنار او خواهند بود»[4]. 2.3. يارى شده با نيروهاى طبيعى براى حضرت قائم حتى زمين نيز مهيا و آماده مى شود (تطوى له الارض)[5] بر اين اساس ممكن است خداوند به وسيله نيروهايى چون باد و ديگر نيروهاى طبيعت، حضرت مهدى(عج) را يارى رساند ؛ چنان كه همه نيروهاى طبيعت (باد و صاعقه و…) مسخر حضرت سليمان (علیه السلام)  بودند. با تسلط حضرت مهدى(عج) به نيروهاى طبيعت و تصرف در آنها با اذن الهى، پيروزى هايى نصيب ايشان خواهد شد. در روايتى از امام صادق (علیه السلام)  آمده است: «… (وقتى) قائم ما مهدى ظهور كند، تمام مشركان در روى زمين محو مى شوند، تا جايى كه سنگ به سخن مى آيد و به مؤمن مى گويد: اى مؤمن! درون من كافرى است، مرا بشكن و او را به قتل برسان»[6]. سه. توانمندى و فرماندهى بى نظير امام(عج) يكى از مهم ترين عوامل پيروزى حضرت مهدى(عج)، صلابت، شجاعت و رهبرى بى نظير آن حضرت در جهاد با دشمنان دين حق است. آن حضرت در اين مصاف سرنوشت ساز هم از توانمندى و نيروى جسمى و شخصى برخوردار است و هم در مديريت و فرماندهى نظامى، مقتدرانه و قاطعانه برخورد مى كند. امام رضا (علیه السلام)  در مورد ايشان مى فرمايد: «قائم كسى است كه وقتى ظهور مى كند، در سن پيران است، ولى به نظر جوان مى آيد. اندامى قوى و تنومند دارد ؛ به طورى كه اگر دست را به سوى بزرگ ترين درخت دراز كند، آن را از ريشه بيرون مى آورد و اگر ميان كوه ها فرياد برآورد، صخره مى شكند و از جا كنده مى شود. عصاى موسى و انگشتر سليمان همراه او است»[7]. اميرمؤمنان على (علیه السلام)  مى فرمايد: «پدرم فداى فرزند نيكوترين كنيزان كه (ظالمان و كافران) را خوار و ذليل خواهد كرد و جام زهرآگين به كامشان خواهد ريخت و با شمشير با آنان برخورد خواهد كرد» [8]. چهار. يارى مؤمنان و صالحان بسيارى از مسلمانان، از پيشتازان و پيشگامان ملت هايى هستند كه به گرد آن خورشيد جهان افروز حلقه مى زنند و زير پرچم او قرار مى گيرند و به يارى مى شتابند. مهم ترين اينان 313 تن از ياران خاص و آن گاه ده هزار نيروى زبده رزمى و… است. امام صادق (علیه السلام)  مى فرمايد: «313 تن از ياران حضرت با او بيعت مى كنند، ولى حضرت در مكه مى ماند تا عدد ياران به ده هزار تن برسد، آن گاه به طرف مدينه حركت مى كند»[9]. پنجم. تسليم شدن مسيحيان براساس روايات فراوان، حضرت عيسى (علیه السلام)  به هنگام قيام امام مهدى(عج) از آسمان فرود مى آيد و به آن گرامى اقتدا مى كند و به امامت او نماز مى گذارد. هم چنين فرماندهى سپاه حضرت را به دست مى گيرد و در سركوبى دشمنان به امام يارى مى رساند. پس از اين واقعه، همه مسيحيان به دستور او زير پرچم امام عصر(عج) وارد مى گردند و اسلام واقعى را مى پذيرند و از طرفداران امام عصر مى شوند. البته مى دانيم كه زمامداران و ملت هاى اروپا و امريكا و بخشى از قاره آفريقا مسيحى اند و تسليم شدن آنان، نقش بسزايى در پيروزى حضرت و بر داشته شدن موانع دارد. امام باقر (علیه السلام)  مى فرمايد: «هنگامى كه ده هزار پيكارگر آگاه، گرد آن حضرت آمدند، ديگر يهودى و مسيحى يافت نمى شود، جز اين كه به او و قيام جهانى اش ايمان مى آورند و او را تصديق مى كنند»[10]. روشن است كه اين دگرگونى عظيم، به سرعت در نظام هاى مختلف جهانى اثر عميق خود را مى گذارد و در تسليم شدن آنان نيز نقش خواهد داشت. شش. جنگ ها و نابودى دشمنان قبل از ظهور امام صادق (علیه السلام)  فرمود: «قبل از قيام قائم هر مرگى وجود دارد، مرگ سرخ و مرگ سفيد، تا اينكه از هر هفت نفر، پنج نفر مى ميرند، مرگ سرخ كشته شدن است و مرگ سفيد بيمارى طاعون است»[11]. در روايت ديگرى مى فرمايد: «حضرت خروج نمى كند تا اين كه يك ثلث از مردم كشته شوند و ثلث ديگر از دنيا بروند و ثلث ديگر باقى بمانند»[12]. بنابراين آنچه برخى روايات درباره كشتار فراوان ذكر كرده اند، مربوط به كشتارهاى است كه قبل از قيام حضرت به دست ستمگران واقع مى شود از قبيل جنگ جهانى دوم، جنگ هاى خاورميانه، جنگ هاى دجال و سفيانى، شيوع بيمارى هاى مرموز و… . هفت. استقبال همگانى و مردمى ظهور امام مهدى(عج) زمانى اتفاق مى افتد كه مردم در مشكلات و سختى هاى فراوان هستند و با يأس از مكاتب بشرى و حكومت هاى خود، در انتظار قيام منجى موعود به سر مى برند. به همين جهت، در برابر امام مهدى(عج)، سر تسليم و خضوع فرود مى آورند و زمام امور خويش را به دست توانمند و كارگشاى او مى سپارند ؛ بدان اميد كه نجات و نيك بختى بشريت را تضمين نمايد. در عمل نيز چنين خواهد شد و آن حضرت ريشه فقر و ظلم، نابرابرى، فساد و… را بر خواهد كند و حكام جور را عزل خواهد نمود. از طرفى خداوند محبت و عشق حضرت را در دل مردم خواهد افكند و آنان با او بيعت كرده و در گرد او جمع خواهند شد. در روايتى آمده است: «امت اسلامى به مهدى(عج) مهر مى ورزند و به سويش پناه مى برند ؛ آن چنان كه زنبورهاى عسل به سوى ملكه خود پناه مى برند، عدالت را در پهنه گيتى مى گستراند و…»[13].

.طولانی شدن روز و سال در زمان ظهور حضرت مهدی عجل الله تعالي فرجه چطور ممكن است؟- (اقتربت الساعة و انشق القمر× فتول عنهم یوم یدع الداع الی شئ نکر) (قمر: 1 و6). «آن ساعت نزدیک آمد و ماه آسمان شکافته شد. پس از آنان روی بگردان تا روزی که ندا کننده ای خلق را به عالمی حیرت آور و هول انگیز دعوت کند». در حدیثی آن ساعت را خروج حضرت مهدی(ع) دانسته که مردم را به آئینی فرا می خواند که آن را منکر و ناشناخته می دانند و باور نمی کنند که آئین اسلام باشد. امام صادق(ع) برخی از ویژگیهای آئین اسلام در آن زمان را این گونه برمی شمارد: وقتی حضرت قائم قیام کند، به جانب کوفه رهسپار می شود و چهار مسجد را در کوفه ویران می سازد[چرا که با موازین اسلام همخوان نیستند] و در روی کره زمین مسجدی که دارای اشراف و بالکن باشد، باقی نخواهد ماند جز این ویران می سازد و آنها را بدون صاف و مستوی[بدون بالکن و اشراف] می سازد، راههای بزرگ را توسعه می بخشد و همه چیزهایی که از دیوارها به کوچه و خیابان موجود است، از قبیل بالکن، ناودان و… دستور می فرماید برچیده شوند، همه بدعت ها را از بین می برد و همه سنت ها را تجدید می فرماید شهرها و کشورهای قسطنطنیه، چین و کوهستانهای دیلم را می گشاید، و هفت سال این گونه حکم می راند که هر سالی برابر ده سال از سالهای معمولی است. سپس آنچه خدا خواهد انجام می دهد. راوی خبر می پرسد: فدایت گردم چگونه سالها طولانی می شود[و یک سال به اندازه ده سال خواهد گشت] فرمود: خداوند متعال فرمان می دهد فلک درنگ و حرکت را کند گرداند از این رو روزها و سالها طولانی خواهند گشت. ابو بصیر که راوی خبر است، باز می پرسد: آنان می گویند فلک اگر تغییر کند[و از حرکت معمولی باز ایستد یا کند شود]، از بین خواهد رفت؟ فرمود: این سخن زندیقان است، اما مسلمانان چنین راهی را نخواهند پیمود و حال آن که خداوند متعال ماه را برای پیامبر(ص) شکافت و قبل از آن خورشید را برای یوشع بن نون برگرداند، از همه بالاتر، خبر داد به طولانی بودن روز قیامت روزی که برابر هزار سال از سالهای معمولی مردمان است. (1) تایید سخن از دیدگاه دانش روز 1 - طولانی شدن روز و سال در زمان ظهور حضرت مهدی(ع) از دیدگاه دانش روز با مشکل روبه رو نخواهد بود، بلکه دانش جدید آن را تایید می کند. ما در این راستا با توجه به این که نیروی جاذبه(گرانش عام) در همه اجرام آسمانی و اجسام عنصری و زمینی کارگر و مؤثر است، به نیروی جاذبه ماه و تاثیر آن بر آب دریاها، خاک و خشکی ها و ایست دادن به کره زمین اشاره خواهیم داشت. از دیر باز مردم روزگاران می دانستند میان طلوع و غروب ماه و برآمدن و فرونشینی آب دریاها بایستی رابطه ای وجود داشته باشد، اما چگونگی آن را نمی دانستند تا این که: توضيح اين پديده از ديدگاه «اسحاق نیوتون » : پدیده کشنده(جزر و مد) اساسا زاییده نیروی جاذبه کره ماه است، بدیهی است دریاها در مقایسه با خشکی های زمین از قابلیت انعطاف و نرمی بیشتری برخوردار بوده و بالطبع در برابر نیروی کشش ماه کمتر ایستادگی می کنند، به همین مناسبت توده های آب در زیر پای ماه انباشته می گردند و پدیده ای را به نام «برکشند» ایجاد می کنند. همزمان با «برکشند» رو به ماه، «برکشند» دیگری در آن سوی کره زمین ایجاد می گردد بدین سان که آبهای آن سوی کره زمین که از ماه بدورند، کمتر متاثر گردیده و به اصطلاح عقب می مانند و آب توده عظیمی را ایجاد می کنند، لذا روزانه هر نقطه از سطح دریا دوبار دستخوش برکشند و دو بار هم دستخوش «فروکشند» می گردد. بنابراین، به طور متوسط فاصله(زمان) بین دو جزر و مد متوالی 12 ساعت و 5/25دقیقه است، درست نصف زمانی که طول می کشد، تا ماه ظاهرا یک دور کامل دور زمین بپیماید یعنی 24 ساعت و 51 دقیقه. جزر و مد همراه با حرکت ظاهری ماه از افق شرقی ناظر، به سمت افق غربی او پیش می روند. اثر جاذبه خورشید در جزر و مد نسبت به ماه از درجه دوم اهمیت برخوردار است، زیرا فاصله آن بیشتر(فاصله خورشید از زمین یکصد و پنجاه میلیون کیلومتر) است، از این رو نسبت نیروی مولد جزر و مد خورشید تنها حدود7درصد(7%) نیروی ماه است. وقتی که نیروهای مولد ماه و خورشید هماهنگ عمل می کنند، مثلا هنگام ماه نو که هر دو در یک طرف زمین هستند، جزر و مدها در حداکثر خود هستند و به نام جزر و مد 2بهاری یا «مهکشند» (Sprinq tide) نامیده می شود، حد دیگر وقتی است که خورشید و ماه باهم زاویه 900 درجه (تربیع) می سازند در این هنگام جزر و مد را به حد اقل و به جزر و مدهای خفیف یا «کهشکند» (Iveap tide) مبدل می سازند. نزدیکی ماه نیز تاثیری در ارتفاع جزر و مد دارد، هنگامی که ماه در حضیض زمینی قرار دارد نیروی مولد جزر و مد آن به اندازه 20% بیش از حد عادی است. جاذبه ماه سبب می شود علاوه بر آماسیدن آبهای کره زمین خشکی ها نیز دستخوش تورم گردند که در مقایسه با آماس آبها نامحسوس است. نیروی حاصل از جاذبه ماه و لنگری که از جانب انباشته شدن آبها به وجود می آید، سبب می شوند چرخش محوری زمین به آرامی ایست(ترمز) کند و بدین سان بر طول شبانه روز زمینی می افزایند. بررسی خطوط رشد و نمو سنگواره های مرجانی بیانگر آن است که در 350 میلیون سال پیش طول شبانه روز حدود سه(3) ساعت کوتاهتر از شبانه روز کنونی بوده و طول سال خورشیدی به چیزی حدود 400 روز بالغ می گردیده است. بررسی هایی که از روی سوابق بجا مانده از کسوف و خسوف های گذشته به عمل آمده، نشان می دهد که روند افزایش طول روزهای زمینی 0016% ثانیه در هر قرن است. (2) 2 - کسی که این نیروی بنیادین و زیربنایی را به نام جاذبه در سرتاسر این نظام اعم از جسمانی، جرمانی و کیهانی به ودیعه نهاده است و شاید این آیه(چنان که برخی از مفسران برآنند) به آن اشاره داشته باشد: (الله الذی رفع السموات بغیر عمد ترونها ثم استوی علی العرش و سخر الشمس و القمر کل یجری لاجل مسمی…)(رعد: 2). «خدا است آن ذات پاکی که آسمانها را بدون ستون برافراشت و شما آن را ملاحظه می کنید آنگاه با کمال قدرت عرش را در خلقت بیاراست و خورشید و ماه را مسخر اراده خود ساخت که هرکدام در وقت خاص و مدار معین به گردش آیند». چنین خدایی قدرت دارد پریود روزانه و سالیانه(حرکت وضعی و انتقالی) کره زمین را کاهش دهد یک دور گردش وضعی زمین را ده برابر کرده به 240 ساعت برساند و یک دور گردش سالیانه زمین در مدار خود را ده برابر کرده یعنی کره زمین که در هر ثانیه سی(30) کیلومتر حرکت می کند، به 3 کیلومتر کاهش دهد از این رو امام صادق(ع) برای رفع تعجب از ابوبصیر می فرماید: آنگونه که ماه برای رسول خدا شکافته شد[روایات در این باره از سنی و شیعه به سرحد یقین و تواتر است] و پیش از آن خورشید بر یوشع بن نون باز گشت[به احتمال قوی به مقدار چند ساعت کره زمین در حرکت وضعی خود از راست به چپ (غرب به شرق) برگشته باشد]، چنان که امروزه منجمان ناهید(زهره)شناس معتقدند حرکت وضعی ناهید از شرق به غرب یعنی برخلاف حرکت وضعی زمین است، از این رو در زهره خورشید از مغرب طلوع و به مشرق غروب می کند، پس خداوند قادر است که چنین حرکتی را ظرف چند ساعت برای کره زمین در زمان یوشع بن نون پدید آورد. و از همه مهمتر روز قیامت است که قرآن در باره مقدار آن می فرماید: (…و ان یوما عند ربک کالف سنة مما تعدون)(حج:47). «همانا یک روز نزد خدا چون هزار سال به حساب شماست ». و می فرماید: (یدبر الامر من السماء الی الارض ثم یعرج الیه فی یوم کان مقداره الف سنة مما تعدون)(سجده: 5). «او امر عالم را به نظام احسن و اکمل از آسمان تا زمین تدبیر می کند سپس روزی که مقدارش به حساب شما بندگان هزار سال است، باز به سوی خود بالا می برد». 3 - ایستادن آفتاب تایید دیگری بر فرمایش امام صادق(ع) یعنی بربازگشت خورشید، که ما به تعبیر دیگر بازگشت حرکت وضعی زمین دانستیم، سید اسماعیل عقیلی در باب علائم ظهور نوشته است: از آن علایم ایستادن آفتاب است در وسط آسمان از اول ظهر تا وقت عصر بدون آن که حرکت نماید، و این دلیل است بر تغییر حرکت افلاک (3) مورخان و محدثان این سخن را ذیل آیه نوشته اند: (ان نشا ننزل علیهم من السماء آیة فظلت اعناقهم لها خاضعین)(شعراء:4). «ما اگر بخواهیم از آسمان نشانه و آیت قهری نازل گردانیم تا همه بر آن گردن نهند و خاضع شوند». ابوبصیر گوید: از امام صادق(ع) درباره این آیه شنیدم فرمود: به زودی خداوند درباره آنان چنین خواهد گرد گفتم: اینان چه کسانی می باشند؟ فرمود: بنی امیه و یارانشان می باشند، گفتم آن نشانه و آیه چیست؟ فرمود: ایستادن خورشید بین اول ظهر تا وقت عصر و خارج شدن و پدیدار گشتن یک صورت تا سینه شخصی -که حسب و نسب او شناخته شده است- در خورشید، این پدیده در زمان سفیانی واقع شود در این هنگام سفیانی و دار و دسته او به هلاکت خواهند رسید.

رحلت حضرت قطعاً پس از پیروزی نهایی و فراگیر شدن عدل و استقرار دین خدا خواهد بود؛ زیرا طبق روایات، وظیفه الهی امام زمان(عج) اقامه قسط و عدل است و پیامبر(ص) فرمود: «خداوند به واسطه او زمین را پر از عدل و داد می کند، همان گونه که از ظلم و جور پر شده است».(بحار الانوار،ج 51، ص 71). در مورد مدت حکومت و زندگانی حضرت به روشنی نمی توان سخن گفت، چرا که روایات در این زمینه مختلف است. اما آن مقدار هست که مردم شیرینی عدالت را می‌چشند و برکات زمین آشکار می‌شود.